جهانی شدن اقتصاد، بستری را فراهم میآورد که رابطهای مستقیم با جریان گردشگری دارد. گردشگری در الگوهای فضایی خود (شهر، روستا، عشیره، طبیعت و ...) در فرآیندی از جهانی شدن به سوی یک «دهکده گردشگری» به پیش میرود و به مانند بازار آزاد مشترکی میماند که تمامی کشورها، در خور تلاش خود، از آن بهره میبرند. اصول مشترک در این دهکده، نظامهای رزرواسیون و رایانهای شدن جهانی است.
رقابت جهانی و داد وستد گردشگری، اصول اقتصادی و توزیع سودمندی از گردشگری را دیکته میکند. در این راستا گردشگری برای رسیدن به توازن بین دو بعد یکپارچگی فضایی و تفاوتها و تنوعها تلاش میکند. از اینرو گردشگری برگزیدهای از چهرههای مثبت جهانی شدن است که بر ویژگیها و جذابیتهای محلی شدن تاکید میکند. فرآیند جهانی شدن با کاهش موانع و مرزها برای سفر به کشورهای مختلف، از دیدگاه گردشگری به ایجاد یک بازار مشترک با توزیع عادلانه نیروی انسانی، مادی و رفاهی برای همه مردم جهان منتهی میشود. این به معنای رونق گردشگری است، بهگونهای که دورنمای گسترده گردشگری در تغییر ماهیت مصرف و در چارچوب جهانی شدن میتواند در برگیرنده موارد زیر باشد:
* گردشگران بهطور نسبی دارای توانمندی بالای مالیاند، البته با توجه به گستره وسیع بازار در خرج کردن بهینه آن نیز وسواس به خرج میدهند.
* گردشگران عصر پسامدرن با توجه به بسترهای فراهم آمده بیشتر مایل به مسافرت انفرادی وخانوادگیاند.
*در بیشتر مواقع فاصله مبدأ و مقصد کوتاه است.
* تمایل گردشگران با توجه به انباشت اطلاعات در فرآیند جهانی شدن حداکثر استفاده و تجربه با کمترین تلاش است.
* گردشگران مسافرت برنامهریزی شده و از پیشطراحی شده را ترجیح میدهند و به عبارتی همچون بستههای اطلاعاتی، گردشگری را نیز بستهبندی شده میخواهند.
* گردشگران در همه سنین به گردشگری میپردازند ولی بهطور کلی نسبت گردشگران مسن افزایش یافته است و سالخوردگان روز به روز بیشتر به گردشگری میپردازند. اما با توجه به بسترهای فناورانه کمتر به اقامت در یک محل تمایل نشان میدهند. عملا کاهش ماندگاری گردشگران در یک محل یک پدیده جهانی است. این امر در سرمایهگذاری گردشگری نقش اساسی دارد.
ویژگیهای ذکر شده گردشگری همبستگی کامل و ارتباط مستقیمی با پدیده جهانی شدن دارد و همچنین بر آن تاثیر میگذارد. این امر میتواند در پیوند گردشگری و جهانی شدن مفید واقع شود. در این راستا رفاهطلبی، ماجراجویی، کنجکاوی، آرزوطلبی و ... زمینههای مسافرت به هر نقطهای از جهان را فراهم آورده و به مسافرتهای انفرادی یا در دستههای کوچک منتهی میشود. شکلگیری طبقهای از نوبورژوازی بینالمللی، زمینه ظهور گردشگرانی با توانمندی مالی بالا را فراهم میکند. این گردشگران با توجه به انباشت اطلاعات حاصل از جهانی شدن به وسیله فناوری اطلاعات با برگزیدن مقاصد برای تجربه گردشگری و با کمک مؤسسات مسافرتی خواهان حداکثر تجربه گردشگری هستند و علاقهمندند در مدت کوتاه اقامت خود بالاترین استفاده را کسب کنند.
بهطور کلی درهمتنیدگی گردشگری و جهانیشدن امر بدیهی است و این دو در روندی روبه گسترش بر هم تاثیر میگذارند. این موضوع که پیشرفتهای فناورانه بهخصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات امر گردشگری را تسهیل کرده غیرقابل انکار است و حتی فراتر از آن به شکلگیری گونهای از گردشگری راحتطلب یا «مبلنشین» و به عبارتی گردشگری در فضایی مجازی فرصت داده است. شاخصهای اصلی جهانی شدن و گردشگری رامیتوان در موارد زیر بررسی کرد:
- کاهش محدودیتها و افزایش درجه باز بودن تجاری و مالی. گردشگری با بهره بردن از این موقعیت نه تنها از چارچوبهای خاصی برای هزینه تولید استفاده میکند، بلکه آزادنه میتواند در تمامی مناطق جهان جریان یابد و بازار مشترک گردشگری را گسترش دهد.
- رشد سریع تجارت جهانی. از آنجا که گردشگری در چارچوب نظام عرضه و تقاضا شکل میگیرد، رشد تجارت جهانی گسترش گردشگری را در مناطق مختلف جهان در قالب تجارتی سودآور سبب میشود.
- رشد سریع سرمایهگذاری مستقیم خارجی. این امر سبب شده است که سرمایه برای کسب سود به سوی مقاصدمختلف گردشگری جریان یابد، حالا این فضاها میتوانند سنتی، مدرن یا پسامدرن باشند. این خود به شکلگیری جریانی معکوس از مرکز به پیرامون منتهی شده است. بهطور کلی این شاخص بیانگر پویایی جریان سرمایه جهانی است. باتحرک مکانی و زمانی، سرمایهگذاری در گردشگری انباشت سریع سود سرمایه را فراهم آورده، فضاهای مختلف را تحت سیطره خود درمیآورد و در چرخه مصرف و سود جهانی ادغام میشود.
- همگرایی قیمتهای داخلی و خارجی. در این زمینه بستری فراهم میشود تا هزینه سفر برای گردشگران به همه نقاط مختلف جهان با صرفه تمام شود.
- گسترش سازمانهای تجاری و اقتصادی. گسترش سازمانهای تجاری و اقتصادی همراه با افزایش مقیاس عملکردی آنها در سطح جهان در زمینه گردشگری و در بازار مشترک بهوجود آمده به رقابتیشدن بازار جهانی گردشگری منتهی میشود و علاوه بر آن مقیاس وسیعی از بازار را در چارچوب عرضه و تقاضا در برمیگیرد.
- راهبردهای ژئواکونومیکی و ژئوپولیتیک. از آنجا که در فرآیند جهانی شدن رقابت مناطق مختلف در کسب منافع اقتصادی دارای اهمیت و اصلی مهم برای بقا در بازار اقتصاد جهانی است، راهبردهای ژئواکونومیکی و ژئوپولیتیکی خاص در رابطه با امر اقتصادی شکل میگیرد و از آنجا که گردشگری بهعنوان یک امر اقتصادی دارای منافع فراوانی برای هر فضای سرزمینی است، از اینرو درگستره جهانی شدن این فرصت فراهم میآید تا با اتخاذ راهبردهای مطلوب، زمینههای جذب گردشگری و گسترش آن در مناطق مختلف جهان فراهم آید.